بازار؛ گروه بین الملل: چندی پیش عربستان سعودی میزبان نشستی دو روزه در جده بود که به پایان جنگ در اوکراین اختصاص داشت. در حالی که نزدیک به ۴۰ کشور از جمله ایالات متحده، هند و ده ها کشور در سراسر اروپا در آن نشست شرکت کردند؛ اما حضور یک کشور یعنی چین انتظارات را برای پیشرفت افزایش داد.

از آنجایی که چین حضور در نشست مشابهی را در اواخر ژوئن در کپنهاگ نپذیرفته بود، بسیاری شرکت این کشور را این بار به عنوان شواهدی که پکن آماده ایفای نقش فعال تر است، تفسیر کردند.

اما از طرفی، بررسی زمینه های پیرامون نشست جده انگیزه متفاوتی را برای دخالت چین نشان می دهد. به زبان ساده، صلح دغدغه اصلی پکن نبود. از زمان آغاز جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، پکن از هر چیزی که بی طرفی این کشور را به خطر می اندازد یا صراحتاً آن را مجبور به جانبداری می کند، اجتناب کرده است. این اصل بی طرفی، با توجه به اینکه دانمارک یکی از اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است، امکان حضور چین در نشست ژوئن را غیرممکن کرد. اگرچه ناتو مستقیماً با روسیه در جنگ نیست، اما حمایت نظامی آن از اوکراین به کرملین مهمات می‌دهد تا استدلال دخالت ناتو را داشته باشد.

عربستان سعودی، یکی از قدرت های متوسط پیشرو در جنوب جهانی، میزبان قابل قبول تری از منظر چین برای شرکت در نشست اخیر جده بوده است

برای چین، شرکت در نشست کپنهاگ بدون مشارکت روسیه وجهه عینی پکن را خدشه دار می کرد. در مقایسه، عربستان سعودی، یکی از قدرت های متوسط پیشرو در جنوب جهانی، میزبان قابل قبول تری از منظر چین بود. عربستان سعودی به چندین قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در محکومیت روسیه و خواستار پایان دادن به جنگ رای مثبت داده است. اما، از رای ۲۰۲۲ برای تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر سازمان ملل نیز ممتنع شد و دو کشور اخیراً در مسیر هماهنگ تری بر سر تولید نفت و عرضه جهانی نفت خام قرار گرفته اند.

این موقعیت ظریف تر، پادشاهی را به شریک طبیعی تری برای پکن تبدیل کرده است. اما در کنار نگرانی های موجود در این راه، چه چیزی باعث مشارکت چین در حال حاضر می شود؟

اهمیت روابط چین و عربستان

برای شروع، شرکت در اجلاس جده بیشتر نشانگر تمایل چین برای ادامه بهبود روابط با عربستان سعودی بود؛ تا هرگونه قصدی برای محکوم کردن یا فشار بر روسیه در اوکراین. چین و عربستان سعودی روابط دوجانبه مهمی در حوزه های سیاست، انرژی و تجارت دارند. بنابراین رهبران چین معتقدند که می توانند با حمایت از تلاش های دیپلماتیک ریاض در اوکراین، روابط نزدیکی با پادشاهی داشته باشند. حتی اگر این محاسبه اشتباه باشد، حضور در مذاکرات برای چین هزینه ای ندارد. نشست سران تنها یک توافق برای بحث است، نه یک پیمان برای عمل.

در حالی که چین از تلاش عربستان حمایت کرده است، برای پکن تعجب آور نیست که از ریاض برای ابتکار عمل صلح خود در این راه، تقاضای متقابل کند

حتی اگر بین کشورهای شرکت کننده اجماع حاصل شده بود که چنین نشد، نه عربستان سعودی و نه مهمانان این کشور نمی توانستند اراده خود را بر روسیه تحمیل کنند. از این نظر، در حالی که اجلاس جده، عربستان سعودی را به عنوان یک میانجی صلح معرفی می کند، اما آسیبی اساسی به نتیجه چین وارد نمی کند. برای پکن، هر گونه تلاش بی طرفانه در جهت دنبال کردن صلح و ثبات باید مورد احترام قرار گیرد؛ به طوری که اجلاس سران این ماه می تواند به عنوان یکی از این تلاش ها با توجه به مشارکت و دیدگاه های مختلف ارائه شود.

اکنون که چین از تلاش عربستان حمایت کرده است، برای پکن تعجب آور نیست که از ریاض برای ابتکار عمل صلح خود در این راه، تقاضای متقابل کند. موضوع دیگر قابل طرح این است که مشارکت چین در مذاکرات صلح با گرم شدن روابط اخیر آمریکا و چین تسهیل شد.

بر همین اساس، انتظار می‌رود شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در ماه نوامبر از سانفرانسیسکو بازدید کند که یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های سیاست خارجی او در سال خواهد بود. افزون بر این، دو کشور در تلاش هستند تا روابط دوجانبه را قبل از تلاطم های مورد انتظار در سال ۲۰۲۴، زمانی که انتخابات ریاست جمهوری در تایوان و ایالات متحده برگزار می شود، بازسازی کنند.

در نهایت، پکن با تلاش‌های غرب برای تحت فشار گذاشتن روسیه بر سر رفتارش در اوکراین همکاری بیشتری داشته است به گونه ای که اقدامات اخیر در این زمینه ظریف و واضح است. در ماه جولای، پکن تدابیر کنترل صادرات جدیدی را بر پهپادها، قطعات و فناوری‌های چینی، تدارکات دو منظوره که روسیه مستقیماً یا از طریق شرکت‌های تابعه در ایران از چین دریافت می‌کرد، اعمال کرد.

در انتقادی اندک و نرم از روسیه، چین همچنین پس از خروج مسکو از قرارداد غلات دریای سیاه که به اوکراین اجازه داده بود گندم، جو و سایر کالاهای اساسی صادر کند، خواستار از سرگیری صادرات غلات از اوکراین شد. اخیراً هم سفارت چین در روسیه، از مقامات محلی به دلیل بدرفتاری با شهروندان چینی انتقاد کرده است.

برای چین، اوکراین_و حتی عربستان سعودی_ بخشی از یک مسابقه بزرگ شطرنج سیاسی است که پکن قصد شکست آن را ندارد

سوال کلیدی در تمام این موارد این است که آیا چین به طور اساسی موضع خود را در مورد جنگ اوکراین تغییر داده است؟ بسیاری از کارشناسان با ارائه پاسخی منفی معتقدند که تا کنون این موضع تغییر نکرده است. هیچ یک از اقداماتی که چین در ماه های اخیر انجام داده است، آسیب جدی به توانایی جنگی روسیه تحمیل نکرده و یا تغییرات معناداری در رفتار روسیه ایجاد نکرده است.

با توجه به ماهیت طولانی مدت رقابت آمریکا و چین، پکن بعید است که مسکو را به عنوان یک شریک استراتژیک کنار بگذارد، حتی اگر روسیه در اوکراین تضعیف شود

در واقع، با توجه به ماهیت طولانی مدت رقابت آمریکا و چین، پکن بعید است که مسکو را به عنوان یک شریک استراتژیک کنار بگذارد، حتی اگر روسیه در اوکراین تضعیف شود. برای چین، اوکراین_و حتی عربستان سعودی_ بخشی از یک مسابقه بزرگ شطرنج سیاسی است که پکن قصد شکست آن را ندارد.