بازار؛ گروه آب و انرژی: ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی جدیدترین مسیر ایران برای دور زدن تحریم هاست. مسیری که با ساخت پالایشگاه «اِل‌پالیتو» شروع شده حالا قرار است با ساخت پالایشگاه دیگری در حمص سوریه دنبال شود.

دولت سیزدهم بر این باور است که با ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی می توان به فروش پایدار نفت دست پیدا کرد. بر اساس آنچه علی شاهوردی مدیر هماهنگی پالایشگاه حمص سوریه گفته با تکمیل دو پالایشگاه ال‌پالیتو ونزوئلا و حمص سوریه، صادرات پایدار ۲۶۰ هزار بشکه‌ای نفت خام محقق خواهد شد.

عربستان نسبت به فروش ۶۰ الی ۷۰ درصد نفت خام اطمینان داشته و نگرانی از بابت بازارهای صادراتی مطمئن برای آن ندارد. چرا که این میزان نفت در پالایشگاه هایی که سهامدار آنها بوده یا پالایشگاه هایی که به صورت کامل متعلق به خود این کشور است، مصرف می شود

این همان تجربه ای است که کشورهایی همچون عربستان هم توانسته اند با تکیه بر آن بازار مطمئنی را برای طلای سیاه خود ایجاد کند. آنگونه که فریدون اسعدی دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی به بازار می گوید: بر اساس آمارهای موجود عربستان نسبت به فروش ۶۰ الی ۷۰ درصد نفت خام اطمینان داشته و نگرانی از بابت بازارهای صادراتی مطمئن برای آن ندارد. چرا که این میزان نفت در پالایشگاه هایی که سهامدار آنها بوده یا پالایشگاه هایی که به صورت کامل متعلق به خود این کشور است، مصرف می شود.

پالایشگاه های فراسرزمینی که پولش صرف پرداخت حقوق و دستمزد شد

هر چند که مسئولین دولت سیزدهم روی ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی برای دور زدن تحریم ها و فروش بیشتر نفت استفاده کند، اما نگاهی به تاریخچه نفتی ایران نشان می دهد که صنعت نفت ما خیلی هم با این طرح ها بیگانه نیست. البته طبق گفته های اسعدی کارشناس انرژی اقتصاد دولتی و دولت فربه در اینجا هم کار دست صنعت نفت داده است.

بزرگترین پالایشگاه نفت خام در کره جنوبی متعلق به ایران بود. در آفریقای جنوبی و هندوستان هم یکی از شرکت های بزرگ وارد حوزه سرمایه گذاری در حوزه پتروشیمی و پالایشگاهی شده بود. اما متاسفانه همه این ها فروختیم و پول آن را صرف حقوق و دستمزد و هزینه های جاری در دولت کردیم

به گفته او، ساخت پالایشگاه در خارج از مرزهای ایران اتفاق جدیدی نبوده و در سال های قبل از انقلاب هم این سیاست در دستور کار کشور بود. به عنوان مثال بزرگترین پالایشگاه نفت خام در کره جنوبی متعلق به ایران بود. در آفریقای جنوبی و هندوستان هم یکی از شرکت های بزرگ وارد حوزه سرمایه گذاری در حوزه پتروشیمی و پالایشگاهی شده بود. اما متاسفانه همه این ها فروختیم و پول آن را صرف حقوق و دستمزد و هزینه های جاری در دولت کردیم.

اسعدی در ادامه سخنان خود با اشاره به تجربه های ایران در زمینه احداث پالایشگاه، ادامه داد: در سال های بعد از انقلاب ایران توانست پالایشگاه های به روز و مجهزی را همچون اصفهان، شازند عراق، بندرعباس و ستاره خلیج فارس را با مشارکت خارجی ها بسازد. اینها تجارب ارزشمندی است که برای بدست آوردن آنها سال ها تلاش شده و ایران را به یکی از کشورهای موفق در این حوزه تبدیل کرده است.

ما می توانیم ۶۰ الی ۶۵ درصد تجهیزاتی مصرفی در یک پالایشگاه را در داخل کشور بسازیم و این نقطه قوت ماست

او ادامه داد: جدای از این ما هم اکنون تجربه های خوبی در ساخت تجهیزات داریم. طوری که می توانیم ۶۰ الی ۶۵ درصد تجهیزاتی مصرفی در یک پالایشگاه را در داخل کشور بسازیم و این نقطه قوت ماست.

سیاستی درست اما به شرطها و شروطها!

اما شاید برای بسیاری این سوال پیش آید که ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی تا چه اندازه می تواند به فروش نفت ایران کمک کرده و مسیر را برای دور زدن تحریم ها هموارتر کند. سوالی که دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی در پاسخ به آن می گوید: درباره مزایای چنین سرمایه گذاری هیچ شک و تردیدی وجود ندارد. این سیاست، سیاست درستی از نظر دسترسی و صادرات مستمر و فراگیر، کاهش ریسک و ضریب خطر مباحث مربوط به مسائل حوزه تحریم است.

چگونگی تامین مالی چالش اصلی در ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی

البته به گفته کارشناسان یک چالش اصلی در مسیر اجرای این سیاست درست وجود دارد و آن نحوه تامین مالی آن است. چرا که همین مساله خود در چالش های زیادی را حتی برای پالایشگاه های داخل سرزمین ایجاد کرده، ضمن اینکه گفته می شود ونزوئلا به دنبال تسویه بدهی های خود از نظر تهاتر است. .

اسعدی با بیان اینکه موضوع اصلی در ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی مساله تامین مالی است، اظهار داشت: بررسی های انجام شده نشان می دهد که طرح های توسعه ای که در پالایشگاه های ده گانه کشور دنبال می شود به ۱۲ تا ۱۴ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم. ما حتی در این قضیه لنگ می زنیم.

این کارشناس انرژی با بیان اینکه ما در صنعت نفت و گار به سرمایه های زیادی نیاز داریم، ادامه داد: به عنوان مثال طی ۲ الی ۳ سال آینده برای جلوگیری از افت فشار در فاز های پارس جنوبی به ۳۰ الی ۴۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم. در میادین نفتی هم شرایط این طور است. هم اکنون ۶۰ الی ۷۰ درصد نفت کشور در مناطق نفت خیز جنوب تولید می شود که این میادین نیمه دوم عمر خود را سپری می کنند و نیاز به سرمایه گذاری کلانی دارند اما منابع موجود کفاف هزینه هایمان را نمی دهد.

صنعت نفت کشور در سال ۱۴۰۲ به ۷ میلیارد دلار بودجه تنها برای هزینه کرد در امورات روزمره جاری خود نیاز دارد. جدای از این نگهداشت میادین هم سالانه به ۶ الی ۷ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. این در حالی است که سهم نفت از محل فروش تنها ۱۴.۵ درصد است که عدد قابل توجهی نبوده و نمی توان کفاف هزینه های مربوط به حفظ و نگهداشت تولید و هزینه های جاری صنعت نفت را بدهد

به گفته او، صنعت نفت کشور در سال ۱۴۰۲ به ۷ میلیارد دلار بودجه تنها برای هزینه کرد در امورات روزمره جاری خود نیاز دارد. جدای از این نگهداشت میادین هم سالانه به ۶ الی ۷ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. این در حالی است که سهم نفت از محل فروش تنها ۱۴.۵ درصد است که عدد قابل توجهی نبوده و نمی توان کفاف هزینه های مربوط به حفظ و نگهداشت تولید و هزینه های جاری صنعت نفت را بدهد.

دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی افزود: به عبارت دیگر باز هم تاکید می کنم که ساخت اگر به صورت کلان به پروژه ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی نگاه کنیم، این پروژه هدف بسیار خوبی است اما تحقق اهداف مد نظر آن ابزارهای خاص خودش را می خواهد.

حمص مقصد بعدی پالایشگاه های فراسرزمینی

مسئولین دولت سیزدهم اعلام کرده اند که ایران قصد ساخت ۸ پالایشگاه فراسرزمینی را دارد. به گفته مدیر هماهنگی تعمیرات پالایشگاه‌های فرا سرزمینی پالایشگاه ال‌پالیتو در ونزوئلا، نخستین پالایشگاه فرا سرزمینی بود که ایران در آن حضور پیدا کرد. مجموع ظرفیت پالایشی ونزوئلا ۱.۳ میلیون بشکه است و ایران در گام اول بازسازی و نوسازی پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکه‌ای ال‌پالیتو را برعهده گرفت. پیشرفت فیزیکی این طرح حدود ۸۷ درصد است.

البته آنگونه که شاهوردی گفته ساخت پالایشگاه های فراسرزمینی ایران به همین یک مورد ختم نشده و پالایشگاه‌های دیگر نظیر کاردون نیز مایل به همکاری هستند. او می گوید که هم اکنون در حال بررسی ظرفیت مورد استفاده آن‌ها هستیم. از کشورهای دیگر نظیر نیکاراگوئه، کوبا، کشورهای آسیای میانی، آفریقای جنوبی و سوریه نیز درخواست همکاری داریم اما گزینه قطعی بعدی در جهت ورود، پالایشگاه حمص سوریه بوده که در حال بستن قرارداد مشابهی همانند ال‌پالیتو سوریه هستیم.

گفته می شود که پالایشگاه حمص ۱۲۰ هزار بشکه در فاز اول بوده و در این راستا بررسی‌های مورد نظر، نظیر استخراج لیست قطعات، برآورد قیمت صورت گرفته و شرکت نفت آماده امضای قرارداد با طرف سوری است.