پایگاه خبری تحلیلی آذرمغان؛ گروه استان‌ها: عشایر استان اردبیل در طایفه و تیره‌های مختلف با جمعیتی بالغ بر ۱۲ هزار و ۸۰۰ خانوار در حدود ۶ درصد جمعیت عشایری کشور را تشکیل داده و سالانه با تولیدات خود در تأمین امنیت غذایی جامعه استان نقش مؤثری را ایفا می‌کنند.

سهم این جمعیت در تأمین گوشت قرمز، لبنیات، پشم، محصولات زراعی، باغی و کشاورزی به طور سالانه این مهم را یادآوری می‌کند که برای حل مشکلات عشایر نباید به دنبال توجیه یا فرار از موانع بود چرا که هم اکنون وجود ضعف در راه، آب، شاخص‌های توسعه انسانی همچون بهداشت، درمان و آموزش از اصلی‌ترین مشکلاتی است که به تدریج رو به وخامت گذاشته و جوامع عشایر در نقاط مختلف کشور با آن مواجه‌اند که عشایر استان اردبیل نیز از این مهم مستثنی نیست.

معرفت آذری، مدیرکل امور عشایر استان اردبیل در تشریع وضعیت تولیدات سالانه عشایر استان می‌گوید: عشایر استان اردبیل با در اختیار داشتن ۱.۵ میلیون واحد دامی و ۶۵۰ هزار هکتار اراضی برای خوراک و چرای این دام‌ها سالانه ۹۲ هزار تن محصولات زراعی، ۸ هزار و ۱۰۰ تن محصولات باغی، ۱۰ هزار و ۵۰۰ تن گوشت قرمز، ۴۳ هزار و ۵۰۰ تن شیر، ۵ هزار و ۴۰۰ تن پنیر، یک هزار و ۵۰۰ تن پشم و در نهایت ۲۳ هزار مترمربع انواع صنایع دستی تولید می‌کنند.

مهم‌ترین چالش پیش روی جمعیت عشایری چیست؟

در حال‌حاضر جمعیت عشایر استان اردبیل به دور از مشکلات نبوده و برخی ضعف‌ها در مدیریت از سال‌های گذشته تا به اکنون سبب شده تا اصلی‌ترین مشکل این خانوارها در بحث زیرساخت‌های اولیه رفاهی همچون آب شرب سالم و راه دسترسی باشد که علی‌رغم تخصیص اعتبارات کلان در سال‌های گذشته به این موارد در استان اما همچنان مشکلاتی در این زمینه مطرح است.

خشکسالی در مناطق عشایرنشین و کمبود آب شرب و مصرفی در این مناطق عمده چالش عشایر اردبیل بوده و هم‌اکنون ۱۴۸ قشلاق فاقد آب شرب سالم هستند که به طور سیار و با کامیون‌های آبرسان آب به این مناطق منتقل می‌شود که در همین راستا از سال گذشته ۹ دستگاه کامیون برای آبرسانی بهتر و پوشش حداکثری مناطق عشایرنشین خریداری شده و به زودی وارد چرخه آبرسانی سیار در استان خواهد شد.

برای حل معضل آبرسانی به قشلاقات استان باید به طور جدی به بحث تبدیل آبرسانی سیار به آبرسانی پایدار ورود یافته و با سرمایه‌گذاری برنامه‌دار در طولانی مدت نسبت به برطرف‌سازی دائم این مشکل اقدام کنیم.

مشکل بعدی که برای این جامعه وجود دارد قیمت بالای نهاده‌های دامی و گاهاً عدم توان عشایر برای خرید این نهاده‌ها از بازار آزاد است چرا که بر اساس سیاست سازمان کل امور عشایر سهمیه‌ای که به هر خانوار از نهاده‌های دامی به صورت ماهانه تعلق می‌گیرد کفاف نیازهای آن‌ها نیست.

طرح یا پروژه‌ای برای تسریع انتقال آب به عشایر در دست اجرا یا برنامه ریزی دارید؟

به موازی خدمات آبرسانی سیار به قشلاق‌های اردبیل در شهرهای مختلف چند پروژه مهم و بزرگ در دست اجراست که یکی از این موارد پروژه خط انتقال آب به ۲۰۰ قشلاق با اعتبار ملی و استانی است.

در کنار این مورد پروژه پمپاز فتحعلی فاز ۱ و ۲ نیز به عنوان بزرگترین پروژه ملی در استان با قدرت پمپاژ ۳ متر مکعب آب در ثانیه به ارتفاع ۷۰ کیلومتر در دست اقدام و اجراست که پیشرفت فیزیکی این پروژه نیز مناسب است.

هم اکنون آبرسانی به قشلاقات مشگین شهر، اردبیل، خلخال، بیله سوار و انگوت با توجه به نیازسنجی‌های انجام گرفته، آغاز شده و در اولویت ساماندهی و اتمام هستند.

به لحاظ تأمین اعتبار برای خدمات رسانی در مناطق عشایرنشین مشکلی وجود دارد؟

خوشبختانه در این خصوص مشکلی از بابت تأمین اعتبار و بودجه مشکلی نداریم و اتفاقاً استان اردبیل ۳ سال متوالی است که در جذب اعتبارات ملی در رتبه نخست کشوری قرار داشته و بیشترین اعتبار را به خود اختصاص می‌دهد که در این رابطه در سال ۹۸ در حدود ۳۸ میلیارد تومان، سال ۹۹ حدود ۱۳ میلیارد تومان و امسال نیز ۶۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان را داشتیم.

از آغاز انقلاب تا به اکنون استان اردبیل این میزان اعتبار را در بحث توسعه زیرساخت‌های رفاهی عشایر نداشته است و با توجه به نیاز جامعه عشایری استان برای تأمین زیرساخت‌های بیشتر پیرو همین مسئله در سفر اخیر رئیس جمهور ۸۰ میلیارد تومان اعتبار برای سال جاری در حوزه آب و تصحیح و مرمت راه عشایر اردبیل قول تخصیص گرفتیم.

در حال حاضر یک هزار و ۸۰۰ کیلومتر راه عشایری ییلاقات و قشلاقات را در استان داریم که بخش اعظمی از این راه‌ها با فوریت نیازمند مرمت و تصحیح هستند.

علاوه بر آب و راه ما در قبال تأمین نهاده‌های دامی عشایر هم به همان میزان زیرساخت‌های آب و راه پاسخگو هستیم و تمام تلاش ما جذب اعتبارات مکفی برای تأمین نیازهای جامعه عشایری است که در سال ۹۹ اولین بار در کشور ۳۰ میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافت.

با هدف قرار گرفتن در جریان نیازهای عشایر اخیراً امام جمعه به همراه استاندار قبل اردبیل از مناطق عشایر بازدیدی داشتند که همین حضور در عرصه و توجه به نیاز عشایر سبب می‌شود تا روز به روز بر میزان رفاه این جامعه در استان افزوده شود.

در کنار تمام خدمات و تلاش‌ها برای تأمین زیرساخت‌های مناطق عشایری تخصیص تسهیلات بانکی به خانوارهای عشایری را نیز در دستور کار داریم که برای امسال مجموع تسهیلات بانکی در نظر گرفته شده ۲۰۰ میلیارد تومان است که تخصیص این میزان اعتبار با هدف بهبود شاخص‌های توسعه انسانی خواهد بود.

در خصوص نحوه توزیع نهاده‌های دامی بین عشایر توضیح دهید.

نهاده‌های دامی به صورت ۳ کیلو جو، ۱.۵ کیلو ذرت به ازای هر خانوار عشایری در ماه تعلق گرفته و در بین جامعه عشایری توزیع می‌شود که در صورت نیاز و اعلام آن ۴ کیلو کنسانتره نیز به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

توزیع آرد هم به موازی نهاده‌های دامی به صورت منظم در بین خانوارهای عشایر انجام می‌گیرد طوری که در گذشته به ازای هر خانوار ۶ کیلو و ۷۵۰ گرم آرد در ماه اختصاص می‌یافت که هم اکنون با توجه به مازاد تولید سهم هر خانوار از آرد سهمیه امور عشایر ۱۲ کیلوگرم در ماه است.

با توجه به شیوع کرونا وضعیت بهداشت عشایر در خطر بوده، برای این چه تدابیری اندیشیده شده است؟

متأسفانه شاخص‌های توسعه در بین عشایر مثل بهداشت و درمان هنوز هم خیلی پایین است اما قطعاً بعد از حل مسائلی در حوزه آب، راه و رفاه عشایر برای این موضوع نیز برنامه‌هایی خواهیم داشت که در این زمینه اقداماتی نیز انجام شده است به عنوان مثال اگر قشلاقات بالای ۲۰ خانوار ما در استان اردبیل به روستا تبدیل شود تحول عظیمی را در حوزه بهداشت و درمان در منطقه شاهد خواهیم بود که تعداد این قشلاق‌ها چیزی در حدود ۱۴۰ قشلاق بوده و تعداد کمی هم نیست.

این موضوع هم اکنون در مصوبه شورای عالی عشایر نیز مطرح است که در صورت تصویب نهایی برنامه‌هایی برای اجرا در استان آغاز خواهد شد که به فراخور آن در پی تقویت زیرساخت‌های بهداشت و درمان خواهیم بود، البته هم اکنون نیز در استقرار خانه بهداشت‌های سیار و کانکسی در برخی قشلاق‌های پرجمعیت استان اهتمام جدی وجود دارد.

خروجی این تلاش‌ها در نبود مشکل در روند واکسیناسیون جامعه عشایر استان دیده شده به طوری که مردم عشایر استان همزمان با مردم شهرنشین واکسن کرونا را در دو دز و به نوبت دریافت کردند که این روند همچنان تا پوشش صد درصدی ادامه دارد.

توضیحی در مورد پایلوت بودن اردبیل در هوشمندسازی خدمات عشایر داشته باشید.

پیش از آغاز توزیع هوشمند آرد در استان شناسایی افراد عشایر به صورت دستی انجام می‌شد و طبیعتاً شناسایی افرادی در قالب نزدیک به ۳ هزار خانوار به صورت دستی و بدون هیچ زیرساخت الکترونیکی و صرفاً با دفترچه بیمه کار مشکلی بود که همین موضوع در واقع اولین بروز نیاز به ساماندهی این وضعیت بود.

با توجه به برخی فسادهای انجام شده در توزیع اقلام یارانه‌ای عشایر خلأ یک سیستم هوشمند ساماندهی این امور در استان احساس می‌شد به طوری که ما در برخی موارد با تخلف‌های بسیار هنگفتی در این راستا مواجه می‌شدیم و افراد غیرعشایر یارانه بگیر بیشتر افراد عشایر بودند.

همین موضوع سبب شد تا به همت همکاران امور عشایر اردبیل را با راه اندازی سامانه هوشمند توزیع اقلام یارانه‌ای به عشایر به عنوان پایلوت این موضوع در کشور معرفی کنیم که در سفر اخیر وزیر کشور به استان اردبیل نیز این موضوع به شدت مورد استقبال وی و هیئت همراه قرار گرفت به طوری که به تاکید این مسئول قرار بر اجرای این سامانه در کشور به صورت ملی شد.

تفاوت قیمت در نهاده‌های دامی سهمیه و آزاد شاید اصلی ترین انگیزه ورود افراد غیرعشایر به این حوزه و دریافت سهمیه آرد و نهاده دامی بود که خوشبختانه از زمان اجرای این طرح و راه اندازی این سامانه با شناسایی سودجویان در این حوزه توانستیم با نظم دهی به روند توزیع نهاده‌های دامی از بخش اعظمی از هدر رفت جلوگیری کنیم.

پیش از اجرای این سامانه سهمیه آرد هر خانوار ۶ کیلو و ۷۵۰ گرم بود که با افزایش میزان سهمیه این مقدار هم اکنون به ۱۲ کیلو افزایش یافته و علی رغم افزایش سهمیه آرد خانوار عشایر به علت خروج افراد سودجو از این چرخه توزیع هم اکنون در سیلوها آرد مازاد فراوانی انبار شده است.

با توجه به اینکه سهمیه آرد امور عشایر به صورت ماهانه تعیین شده و اختصاص می‌یابد که از سهمیه پایگاه خبری تحلیلی آذرمغان ماه ۱۲۰ تن و از سهمیه آبان ماه ۴۵۰ تن مازاد نسبت به وضعیت پیش از راه اندازی سامانه هوشمند داریم.

بیشترین تخلفی که در توزیع دستی نهاده‌های دامی در استان به ثبت رسیده کدام است؟

خب طبیعتاً پایش جامعه عشایری به صورت دستی و صرفاً از روی دفترچه بیمه عشایر و تقسیم سهم نهاده‌های دامی آن‌ها و توزیع آن مشکلات بسیاری را به همراه داشت که همین موضوع خود زمینه ساز ترویج فساد و برخی رانت‌ها در این زمینه بود که بیشترین تخلف در این زمینه ورود افراد غیرعشایر به چرخه دریافت نهاده یارانه‌ای به اسم افراد عشایر بود.

ما در بیشتر مواقعی با افرادی مواجه می‌شدیم که با شماره بیمه افراد متوفی اقدام به دریافت نهاده‌های دامی کرده و چند سال پیاپی به دلیل عدم شناسایی این تخلف را تکرار کردند.

متأسفانه سود حاصل از مابه التفاوت قیمت نهاده‌های دامی یارانه‌ای با بازار آزاد یکی از اصلی ترین انگیزه افراد برای ورود به این حوزه بوده که همین مسئله در سال‌های اخیر با نبود شناسایی دقیق و تمرکز کافی بر روی این موضوع رو به وخامت گذاشته بود که در صورت عدم راه اندازی سامانه هوشمند ممکن بود وضعیت توزیع نهاده‌های دامی و شناسایی عشایر در استان بدتر از وضعیت فعلی هم شود.

تکلیف آرد مازاد در سیلوها چه می‌شود؟

هم اکنون آردهای مازاد در سیلوهای استان بدون هیچ مشکلی نگهداری می‌شوند اما برای ساماندهی این وضعیت و جلوگیری از هدررفت آن سعی داریم تا طرح مسئله در کمیسیون تنظیم بازار و همچنین با رایزنی با صنعت، معدن و تجارت و سازمان امور بازرسی و جهاد کشاورزی این مقدار آرد مازاد را برای رفع جامعه عشایری در حوزه‌های مختلف به طور مثال در شارژ نانوایی‌های فعال در مناطق عشایر نشین به چرخه مصرف تزریق کنیم.

در کنار آن در فکر تخصیص سهمیه ویژه آرد به جامعه عشایر استان هستیم که این موضوع نیز در کمیسیون تنظیم بازار مطرح شده تا با مجموع این اقدامات مازاد آرد در سیلوها به هر نحوی جبران شود.

در همین رابطه همکاری فرمانداران مناطق عشایر نشین نیز نیاز مبرم است چرا که در بسیاری از موارد عشایر برای تأمین نان خود مجبور به طی مسافت زیاد و خرید آن از مناطق شهری می‌شوند که در صورت تأمین آرد مورد نیاز نانوایی‌های این مناطق می‌توانیم به عنوان نمونه این مشکل را برطرف سازیم.

البته ناگفته نماند که اگر چه سامانه هوشمند شناسایی عشایر برای توزیع اقلام یارانه‌ای با فوریت و با هدف بهبود خدمات ارائه شده به این جامعه انجام شد اما متأسفانه هم اکنون مخالفان زیادی در پی لغو این طرح بوده و به سبب سود خود در این موضوع پافشاری می‌کنند.

اجرای عدالت در توزیع هدف اصلی این سامانه بوده و امید داریم تا سازمان کل امور عشایر با پشتیبانی از امور عشایر استان بر تداوم اجرای این سامانه مداومت ورزد تا بتوانیم با موفقیت هر چه تمام تر در راستای خدمات دهی به جامعه عشایر استان و به تبع آن کشور گام بلندی برداشته و در مقابل از شیوع فساد و رانت در این چرخه جلوگیری کنیم.